Terracotta potten veilig laten overwinteren
De term “vorstresistent” bij (terracotta) potten en kruiken die buiten overwinteren is een betrekkelijk iets. Wanneer water bevriest tot ijs heeft het meer volume nodig. Dit proces gaat gepaard met enorme kracht. Water “gevangen” onderin een pot (van welk materiaal ook gemaakt) kan zo de bodem er letterlijk uit doen vallen. Ook water in de poriën van het aardewerk kan bij vorst het aardewerk beschadigen: de pot schilfert. Dit is m.n. bij minder heet gebakken aardewerk het geval. Onbewerkte terracotta producten kennen in dit opzicht verschillende kwaliteitsniveaus, afhankelijk o.a. van de gebruikte grondstoffen, het productieproces en dus ook de bereikte oventemperatuur. Vakkundig handgemaakte terracotta potten en kruiken gemaakt van hoogwaardige klei uit Impruneta Mykene (Terraneo) zijn het best bestand tegen extreme weersinvloeden zoals vorst tot onder -20°C.
Men kan terracotta impregneren of siliconiseren, waardoor de poriën min of meer dicht gemaakt worden. U moet zich echter realiseren dat hiermee ook een belangrijk karakteristiek van de terracotta pot verloren gaat: de relatieve porositeit van het aardewerk met het voordeel dat u planten vrijwel niet kunt “overbewateren”. Om het risiko van wortelrot te verminderen hebben deze potten vaak een extra grote drainageopening, het is dan wel aan te raden om het wegstromen van potaarde door de drainageopening tegen te gaan door een stukje drainagedoek aan de binnenzijde van de pot op de bodem te leggen.
Na siliconiseren van terracotta potten kan er geen water meer in- of uit, maar er kan nog wel gaswisseling optreden (de pot “ademt” nog wel een beetje). Indien u zelf impregneert dan dient u zowel de binnen- als de buitenzijde van de pot te behandelen. Een goed werkend drainagegat is nu zeker noodzakelijk, zie boven. Ook kunt u terracottapotten beschermen door ze aan de binnenzijde te bekleden met noppenfolie. Hierbij gelden nog meer nadelen dan bij het siliconiseren/impregneren. Van ademen is nog maar nauwelijks sprake, en bovendien zal in de zomer de temperatuur van de kluit hoger worden hetgeen schadelijk kan zijn, een hovenier zal dit dus ook niet aanraden. De procedure met noppenfolie kan ook op meerdere fronten bescherming voor de plant/pot bieden: – Wanneer de vochtige potgrond uitzet door bevriezing, vangt het noppenfolie dit op. – Noppenfolie vormt een isolerende laag, waardoor de plantwortels beter tegen vorst beschermd worden. Vocht kan minder makkelijk vanuit de potgrond in de potwand trekken en zeker wanneer de potten niet op pootjes staan vermindert dit wellicht de kans op barsten. Maar let er dan wel op dat u het drainagegat vrijhoudt (op de bodem geen noppenfolie). Idealiter wordt noppenfolie in de pot dus alleen in de winterperiode gebruikt.
De echte terracotta-liefhebber zal zich echter beperken tot het garanderen van een goede drainage (drainagegat vrijhouden: kleikorrels of potscherven (Terranage) op de bodem, hier bovenop een afscheiding d.m.v. drainagedoek of jute en daarop weer potgrond). Zet de pot op voetjes en zorg voor voldoende beschutting. Drainagedoek voorkomt overigens ook dichtgroeien van het drainagegat door wortels almede hinderlijke uitloop van potaarde via het drainagegat. Het kan zinvol zijin om bij niet verplaatsbare potten / planten een beschermhoes aan te brengen, zowel voor plant als pot: de plant kan immers meestal minder hebben dan de pot! Een interessante link is die van Greenfingersonline: “hoe bescherm ik mijn olijfboom tegen strenge vorst”, en hier vindt u tips voor (winter-)verzorging van Oleanders.
10 Tips voor lange levensduur van terracotta potten en kruiken ondanks koude jaargetijden.
1. Verwijder waterresten uit lege terracotta potten bij (grond-)temperaturen onder + 5°C. Voorkom dat de pot zich opnieuw met regenwater vult: zet ‘m op z’n kop.
2. Bij met aarde gevulde potten dient u te zorgen voor een vrij doorgankelijk drainagegat (waak voor o.a. verstopping door wortels van de plant, bijvoorbeeld d.m.v. potscherven / drainagedoek, zie boven).
3. Bij potten/kruiken zonder drainagegat raden wij u aan zelf één of meerdere gaten in de bodem te boren, indien dit niet mogelijk is kunt u een drainagegat aan de onder-zijkant te boren. Hierbij de boormachine niet in de klopboorstand zetten, gebruik een widia-boor (liefst ca. 20mm steenboor).
4. Ook bij overpotten, schotels etc. verzekert u zich er van dat er zich geen waterresten in de pot bevinden.
5. M.n. bij een zeer vlakke ondergrond is het aan te raden om voetjes of eenvoudige houten klosjes onder de pot te plaatsen om de bodem (en het bodemgat) vrij te houden. Er bestaan ook voetstukken: “Alzata“. Zeer grote potten kunnen ook op bakstenen geplaatst worden.
6. Vergewist u zich ervan dat uw terracotta producten geen barsten of scheuren bevatten waarin water kan lopen hetgeen vervolgens weer kan bevriezen. Indien dit wel het geval is dient u de producten extra te beschermen tegen regen en koude. Eventueel dekt u de potten af met een waterdichte doek/(noppen)folie. Om de levensduur van een defecte terracotta pot te verlengen kan men twee gaten boren aan weerszijden van de barst waardoor een verstevigingsdraad gespannen kan worden. Ook een band om de pot kan helpen. Het afdichten van de scheur (aan twee zijden) is wel aan te bevelen, anders loopt het water erg snel weer uit de pot, en droogt de kluit eerder uit…
7. Zet de potten voor de vorstperiode op beschutte plaatsen, tegen een droge huismuur of onder een afdakje, zoveel mogelijk uit de wind en dicht tegen elkaar aan. Vul de tussenliggende ruimten met riet of stro, omwikkel het geheel met noppenfolie of nog beter: met natuurlijke materialen zoals stro of jute (wij hebben authentieke jute zakken 70x105cm op voorraaad) of een speciale termobeschermhoes. Zet potten met bladhoudende planten niet op het oosten. Een felle ochtendzon in de winter kan het blad aanzetten tot verdamping, terwijl de wortels geen vocht kunnen opnemen.
8. Let er op dat uw terracotta potten niet te lang in de sneeuw staan, ook niet bij “ gedeeltelijk insneeuwen”. In geval van sneeuw dient u de bodem van de pot vrij te houden van de grond en sneeuw rondom de pot te verwijderen. Voortdurend contact met ijs en sneeuw kan schade veroorzaken.
9. Bij het verplaatsen van bevroren terracotta producten moet men zeer voorzichtig te werk gaan, de pot kan immers aan de grond vastgevroren zijn. Gebruik a.u.b. nooit kokend water of strooizout om het dooiproces te bespoedigen.
10. De meest veilige aanpak is en blijft het binnenzetten van het aardewerk alvorens de vorst intreedt. Voor de plant geldt dit des temeer. Het temperatuurverschil mag echter niet te groot zijn, begin dus tijdig. Anderzijds is het ook geen schande om bijvoorbeeld na 10 jaar een gebarsten pot te vervangen door een nieuwe!
=>En als laatste: het omwaaien (zeker bij hoge planten in een pot) vormt in ons huidige klimaat inmiddels een groter risiko op schade dan (strenge) vorst……